Cartoonist Renato Aroeira dreigt door de Braziliaanse justitie te worden vervolgd omdat hij de radicaal-rechtse president Bolsonaro met een hakenkruis heeft afgebeeld. Het heeft vooral een golf van solidariteit met zich meegebracht.
Eigenlijk moet ik het hier over hebben: over een adviseur van Bolsonaro’s oudste zoon Flávio, die al meer dan een jaar ‘zoek’ was en die een boekje open kan doen over financiële malversaties en banden met gewelddadige milities van de oudste Bolsonarotelg. De politie vond deze Fabrício Queiroz op 18 juni ‘s ochtends vroeg in een huis in Atibaia in de deelstaat São Paulo, in het huis van advocaat Frederick Wassef, huisvriend van de Bolsonaro’s. Hoe kan dat nou toch weer, dat die Queiroz al een jaar in dat huis zat?
Braziliaans Twitter ontplofte, mijn linkse vriendenkring in Rio de Janeiro danste op de tafels, maar zoals altijd met dit soort groot nieuws in Brazilië, moet je maar afwachten wat er de gevolgen van zijn. Een andere ex–bondgenoot van de familie, Gustavo Bebianno, die ook veel te veel wist, overleed wel heel onverwacht aan een hartaanval. Vrienden eisten een onderzoek naar de doodsoorzaak.
Op deze Queiroz moeten politie en justitie dus heel goed gaan letten.
Dat is het nieuws, en ook dat er vervelende dingen zijn gevonden in een huis dat op naam van de president staat in het noorden van Rio de Janeiro. Dat is allemaal heel pikant en lees in dit stuk hoe en waarom Bolsonaro zich probeert te verdedigen. Als de gevolgen van het nieuws van 18 juni wat duidelijker zijn, zal ik er een apart stuk over schrijven.
Hakenkruis
Maar vandáág, vandaag zet ik gewoon mijn oude plannen door en ga ik het hebben over de cartoonist Renato Aroeira. In een van mijn laatste verhalen mocht ik een cartoon van hem publiceren. Ik vind hem de scherpste en de esthetisch sterkste cartoonist van Brazilië. Deze Aroeira heeft zich het ongenoegen van de Bolsonarootjes op de hals gehaald en dat ik net daarvoor een cartoon van hem had geplaatst op mijn site, daar ben ik best een beetje trots op. Dit is ‘m:
Aroeira tekende hierna een cartoon waarop Bolsonaro een rood kruis – zoals van het Rode Kruis – met een kwast zwarte verf verandert in een hakenkruis. Op naar het volgende rode kruis, laat Aroeira hem nog zeggen. De cartoonist duidt op ‘s presidents oproep aan zijn volgelingen om ziekenhuizen binnen te dringen en te controleren of de bedden voor de covid-19-patiënten wel allemaal bezet zijn. De president vindt nog steeds dat het allemaal zwaar overdreven wordt met dat coronavirus. Dat er nu al zowat een miljoen geregistreerde besmettingen zijn en het dodental tegen de vijftigduizend loopt, doet er kennelijk niet toe.
Minister van justitie André Luiz Mendonça, sinds eind april 2020 in functie, lees hier hoe het zit, kwam terstond in actie en bekijkt of Aroeira de staatsveiligheid in het geding heeft gebracht met zijn hakenkruismanoeuvre. Het is de zoveelste actie tegen de pers, die het sinds Bolsonaro in het Planaltopaleis de scepter zwaait toch al niet gemakkelijk heeft. Bolsonaro legt journalisten het zwijgen op als ze lastige vragen stellen, hij beet een mannelijke journalist tijdens een persmoment toe dat die het gezicht van een homo had, hij zei dat een vrouwelijke journalist haar primeur over negatief nieuws over hem had door met haar bron het bed in te duiken, hij spoorde zijn volgelingen aan om journalisten lastig te vallen en hij dreigde de zendlicentie van ‘s lands grootste omroep, Globo News, – “vuilnis” volgens hem – niet te verlengen. De BBC zette deze gevallen hier op een rijtje.
Wet uit de dictatuur
Aroeira, die al bijna vijftig jaar mee gaat als cartoonist, is wel wat gewend maar bekende aan het persbureau Associated Press dat hij toch wel een beetje zenuwachtig is. De signalen dat Brazilië’s democratie zijn beste dagen heeft gehad zijn immers duidelijk aanwezig en zoals iedereen weet is de vrijheid van meningsuiting een van de eerste dingen die sneuvelen. Abraji, de vereniging van Braziliaanse onderzoeksjournalisten, wees erop dat de wet waar minister van justitie Mendonça zich op baseert uit de dictatuur (1964-1985) stamt. Deze minister hield overigens zijn mond toen medestanders van Bolsonaro opriepen om de dochters van magistraten van het door hen gehate Hooggerechtshof te verkrachten.
Maar Bolsonaro die een rood kruis in een hakenkruis verandert, o jee.
De digitale krant Nexo zette heel zakelijk en precies uiteen volgens welke artikelen in de Grondwet Aroeira risico loopt en volgens welke hij kan worden vrijgesproken: de artikelen over de staatsveiligheid versus die aangaande de vrijheid van meningsuiting. Ik raad iedereen met een beetje meer dan gemiddelde belangstelling voor politiek en economie in Brazilië aan dit medium te volgen, want ze houden altijd het hoofd koel en zijn zakelijk en correct.
Veel steun van cartoonisten
Aroeira zelf houdt ondanks zijn zenuwen toch vast aan de cartoon – het is Bolsonaro zelf die het met zijn gedrag uitlokt, zegt hij – en zei tegen meerdere media dat hij gewoon doorgaat. Hij is al twee keer eerder wegens cartoons over Bolsonaro aangeklaagd, maar heeft beide zaken gewonnen. In een van de zaken zei de rechter dat een man die zich op de foto laat zetten met iemand verkleed als Hitler niet daarna moet klagen als er de spot mee wordt gedreven.
Het leukste voor de geplaagde cartoonist is dat hij ongelooflijk veel steun heeft gekregen. Tientallen collega’s hebben in de week van 15 juni varianten op zijn cartoon getekend om hun solidariteit te tonen en hebben hem nog meer op de kaart gezet dan de minister van justitie met zijn actie al had gedaan. Wat dat betreft dus gouden tijden voor een man die zich behalve met cartoons ook met saxofoon spelen in leven houdt.
En nu is Fabrício Queiroz gearresteerd. Aroeira heeft zich lekker uitgeleefd.
Update 1 juli 2020: Hier is vast een artikel van me dat Trouw op 29 juni publiceerde. Het gaat erover dat zijn zoons hem zoveel schandalen bezorgen dat zijn geloofwaardigheid en daarmee zijn presidentschap in gevaar komen. Van Queiroz nog geen getuigenis.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.